Categorie: Particuliere woningen

Fortwachterswoning Poederoijen

Op de plek van een voormalige fortwachterswoning aan de noordelijke Maasoever bij Poederoijen bouwde TM2 architecten een nieuwe brasserie met bovenwoning. De nieuwbouw staat op exact dezelfde locatie en heeft vergelijkbare contouren. De gevels zijn met hout bekleed en grote vensters bieden volop uitzicht over het fort, de Maas, de dijk en de uiterwaarden.

Omdat de geschiedenis een belangrijk uitgangspunt is bij het ontwerp van de nieuwe fortwachterswoning, legt architect Mick Martens van TM2 architecten uit Arnhem eerst de historische achtergrond van de locatie uit: “De batterij onder Poederoijen is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een negentiende-eeuwse verdedigingslinie die de steden in het westen van Nederland moest beschermen tegen aanvallen vanuit het oosten en zuidoosten. De linie bestaat uit forten met daartussen inundatiegebieden. Bij een aanval konden die gebieden onder water worden gezet, zodat de vijand niet verder kon oprukken. De batterij is een verdedigingswerk met een bomvrij kazernegebouw. Aan de toegangsweg werd in 1880 een woning gebouwd op een verhoogd plateau, zodat bij inundatie de woning droog zou blijven. Hier woonde de fortwachter, die was belast met de bewaking van de batterij en het toezicht op het onderhoud. De woning is in 1957 gesloopt.”

Architect Mick Martens van TM2 architecten

Revitalisatie fort

De Batterij is eigendom van Staatsbosbeheer. Die heeft als doelstelling behoud en beheer van de natuur, en niet van de gebouwen. De Stichting Behoud Waterlinie Bommelerwaard heeft daarom deze batterij, samen met de Batterij onder Brakel, geadopteerd, met als doel consolidatie en revitalisatie van het gebied. Al 10 jaar is Mick Martens betrokken bij de herontwikkeling, eerst in een adviserende rol bij de wijziging van het bestemmingsplan. Vervolgens als opdrachtgever/directievoerder bij de restauratie van het exterieur van de bomvrije kazerne en de wederopbouw van brug over de gracht naar de kazerne in 2012. Ook de plannen voor de bouw van de nieuwe fortwachterswoning waren toen al vergevorderd, maar de uitvoering ervan moest nog wachten op benodigde vergunningen.

Footprint en silhouet

In 2016 kon de bouw starten en in de zomer van 2017 is de nieuwbouw opgeleverd. Op exact dezelfde locatie als de voorganger is op een verhoogd plateau de nieuwe fortwachterswoning gebouwd. De oorspronkelijke hoofdvorm heeft architect Martens als onderlegger gebruikt voor de nieuwe fortwachterswoning, maar door in detail sterk af te wijken heeft de nieuwbouw duidelijk een eigentijds karakter. “De footprint en het silhouet van het nieuwe gebouw zijn vergelijkbaar met het oorspronkelijke ontwerp. De fortwachterswoning had een rechthoekige plattegrond en bestond uit een kleine kelder onder het huis, een bouwlaag met zadeldak. De gevel was voorzien van houten rabatdelen.”

Zuivere hoofdvorm

Ook de nieuwe fortwachterswoning is voorzien van een houten gevelbekleding. “Door dit materiaal door te zetten op het dak en de hemelwaterafvoeren, dakgoten en dakdoorvoeren aan het zicht te onttrekken, ontstaat er een zuivere hoofdvorm.” De breedte van de latten is leidend geweest in de afmetingen van de gevels, de gevelopeningen en de traptreden. “Ik heb het allemaal zo uitgekiend en ontworpen dat er overal even brede en onverzaagde latten passen.” Alle dakdoorvoerleidingen zijn in een brede schoorsteen samengebracht, die met hetzelfde hout is bekleed als gevels en dak. Resultaat is een archetypische hoofdvorm en een strakke detaillering.

Dynamische gevelopeningen

De gevelopeningen brengen dynamiek in dit strakke ontwerp. De architect heeft gekozen voor diverse aluminium profielen van Reynaers, die Aluminiumbouw D’n Boeij vakkundig tot strakke raam- en deurkozijnen heeft verwerkt. “Ik maak gebruik van een aaneenschakeling van verschillende kozijntypen zoals de vaste delen met draaiende delen en de schuiframen. Ook heb ik shadowboxen toegepast, met een slank gedetailleerd wisselprofiel.” In de shadowboxen zit ondoorzichtige beglazing die is voorzien van een volvlak aangebrachte emaillaag aan de binnenzijde. “De brasserie en de woning zijn twee verschillende brandcompartimenten. Achter de shadowboxen op de eerste verdieping zijn brandwerende borstweringen aangebracht, die in de gevel niet zichtbaar zijn. Op deze manier konden we hetzelfde kozijnprofiel gebruiken.” De shadowboxen zijn als borstwering op de verdieping toegepast en als hoge panelen ter weerszijden van de entree van de horeca. De kleur is zo gekozen dat het onderscheid met de ‘normale’ glazen openingen minimaal is.

“Met de houten gevelbekleding met duurzaamheidsklasse 1 en de aluminium kozijnen is een prachtig resultaat bereikt dat bovendien zeer onderhoudsarm is.”

Brasserie

Het nieuwe gebouw bestaat uit een brasserie op de begane grond en in het souterrain en op de eerste verdieping bevindt zich een woning. Vanuit de brasserie bieden de grote vensters een panoramisch uitzicht op de omgeving, onder meer op de bomvrije kazerne. In drie gevels kan een schuifraam opengezet worden. Aansluitend aan de begane grond is een terras aan de zuidwestzijde. De jonge bomen die op oude foto’s van de originele fortwachterswoning te zien zijn, staan nu volgroeid aan de kant van de dijk en werpen ’s zomers hun schaduw op het huis en terras. Een halve verdieping lager is een klein terras op het noordoosten. Strokenvensters brengen ruim daglicht in het souterrain, dat ruimte biedt aan een vergaderruimte, toiletten en opslag.

Bovenwoning

De bovenwoning heeft een aparte entree in de noordoostgevel. Door grote vensters in de kopgevels en aan het balkon op het zuidwesten heeft de woning een nog weidser uitzicht over de Maasdijk. Vooral vanuit de hoge woonkamer met een open kap en een mezzanine is het zicht overweldigend. Het balkon is bereikbaar vanuit de woonkamer en een van de drie slaapkamers. Het is grotendeels uit het hoofvolume gesneden en steekt evenveel uit de gevel als de luifel van het terras.

Onderhoudsarm

Vooral met een stichting als opdrachtgever vindt Mick Martens het belangrijk om onderhoudsarme oplossingen te bedenken. “Met de houten gevelbekleding met duurzaamheidsklasse 1 en de aluminium kozijnen is een prachtig resultaat bereikt dat bovendien zeer onderhoudsarm is.” Tot slot wil de architect benadrukken dat “met de realisatie van deze nieuwe fortwachterswoning er een nieuwe tijdlaag aan de batterij bij Poederoijen is toegevoegd en de batterij hiermee toegankelijk is geworden voor een groter publiek.” De brasserie heeft inderdaad aan klandizie geen gebrek, verzekert de uitbater.

Tekst: Jacqueline Knudsen, Eisma Bouwmedia.