Lichte gevel achter betonraster
Een rigide en gesloten kantoorpand uit de wederopbouwjaren is getransformeerd tot toegankelijke appartementen en hoogwaardige patiowoningen. Door slim gebruik te maken van een bestaand betonraster is een sleetse gevel verheven tot een krachtige architectuur die naadloos past in het binnenstedelijk weefsel.
Het was de oplossing voor de enorme leegstand van kantoren die door de crisis leegstonden. Tegelijkertijd zou het de woningdruk in de steden verlichten. Kortom, de transformatie van leegstaande bedrijfsgebouwen naar woningen was de afgelopen tien jaar een hot topic binnen de architectuurwereld. De vraag was alleen: hoe dan? Aansprekende voorbeelden van kantoren die naar woningen zijn getransformeerd waren immers schaars. Bovendien is elk kantoorpand anders. Maar het deze zomer opgeleverde wooncomplex Jansbuitensingel 24 in Arnhem is in veel opzichten een inzichtelijke – en geslaagde – casestudy. Een rigide en gesloten kantoorpand uit de wederopbouwjaren is getransformeerd tot 35 toegankelijke appartementen en 5 hoogwaardige patiowoningen op de begane grond.
Gebouw met een smoel
Het voormalige kantoor van Interpolis is van eind jaren vijftig en heeft een karakteristieke betongevel met een helder grid. De rechthoekige betonelementen verspringen. Dit had een levendige gevel kunnen opleveren, ware het niet dat de elementen waren opgevuld met donker spiegelglas. “Het eerste wat we hebben gedaan, is de gevel openbreken”, zegt architect Jeroen Bestman van A3 Architecten. “De betonelementen zijn intact gehouden, maar de gevel is verdiept door daarachter een vliesgevel te plaatsen van glas en aluminium kozijnen in een neutrale lichte kleur. Hiermee laten we licht binnen. Tegelijkertijd wordt het geluid van de drukke verkeersader Jansbuitensingel buiten gehouden.” De betonelementen zijn nu de zichtbare dragers van de gevel en voorzien deze van een eigentijds grid, waarmee het lelijke eendje van de statige singel is gepromoveerd tot een markante blikvanger. Bestman: “Het gebouw heeft nu een smoel.”
Geometrische puzzel
De achtergevel is opgebouwd uit dezelfde rechthoekige betonelementen. Hoewel er hier niet voor is gekozen om de gevel te verdiepen, blijft het opvallend grid gezichtsbepalend. Bestman: “De betonelementen zijn opgeschoond, waardoor ze een lichte kleur hebben. De rechthoeken zelf zijn opgevuld met kiepramen in donkere aluminium kozijnen. De ruimte tussen de betondelen is opgevuld met plaatmateriaal in dezelfde donkere kleur als de kozijnen. Door deze combinatie van licht en donker is het geometrische grid aangezet.”
Omdat de ingang van de appartementen aan de achterkant van het gebouw liggen, is een staal- en betonconstructie aan de gevel bevestigd met de trappen en de galerij. “De metaalconstructie heeft ook weer de donkere kleur, terwijl de betonnen vloerdelen licht zijn. De reling is van glas, wat een rustig beeld geeft.”
De constructie van het gebouw bestaat uit betonvloeren met dragende kolommen. Omdat de betonnen gevelkaders intact zijn gelaten, liggen de voordeuren niet recht boven elkaar. De voordeuren moesten namelijk tussen kaders worden geplaatst, waardoor de indeling van de appartementen verspringt per verdieping. Hoewel het gebouw bestaat uit open vloeren, was de aanleg van de leidingen en afvoer van de woningen daardoor een fijnmazige puzzel. Nog een programmatisch vraagstuk was dat de appartementen op de eerste verdieping niet gelijk liggen met de betonelementen, omdat deze op het voormalige dak van het achtergebouw zijn geplaatst. “De voordeur moest daarom omhoog worden getrokken. In de woningen is een kleine trap geplaatst. Dat is nauwelijks van invloed op het woonplezier, want de nadruk van de appartementen ligt op de voorkant met een ruim balkon.”
Hogere segment
Op de begane grond liggen vijf patiowoningen, die juist aan de voorkant gesloten en aan achterkant open zijn. De patio’s zijn verzonken in het oude kantoordak en zo geplaatst dat er maximale lichtinval is, terwijl de inkijk van de bovengelegen appartementen juist is geminimaliseerd. Ook wordt de geluidsoverlast van de spoorweg aan de achterkant beperkt door de beschutte ligging van de patio’s. De patio’s zijn bekleed met panelen in dezelfde lichte kleur als de aluminium vensters, wat een rustige uitstraling geeft. “Je ziet dat bewoners lampjes hebben opgehangen en plantenbakken hebben geplaatst. Ze voelen zich uitgenodigd om zich het gebouw eigen te maken.”
Jansbuitensingel biedt een divers woningaanbod dat past bij het binnenstedelijke leefklimaat van Arnhem, dat niet meer de wederopbouwstad van weleer is maar een gewilde woonplek. Dat vraagt om dynamische en diverse woontypologieën. Door de functionele delen van het gebouw intact te laten, zoals de vloeren, kolommen en buitengevel, kunnen de woningen tegen aantrekkelijke huren worden aangeboden. Tegelijkertijd wordt met de ruime patiowoningen ook voorzien in het hogere segment. Door het uitvergroten van een bestaande kwaliteit – een karakteristieke grid-gevel – krijgt het gebouw de herkenbaarheid die past bij een wooncomplex. “Al van verre in de straat zie je het gebouw liggen. Dat geeft de bewoners een gevoel van eigenheid, waardoor ze hopelijk denken: dat is mijn thuis.”
Een verouderd kantoorgebouw is opgewaardeerd tot een eigentijds wooncomplex dat naadloos past in het binnenstedelijk weefsel. Bovendien voldoet het door slimme plaatsing van zonnepanelen op het dak aan moderne energie-eisen. Daarbij is niet verbloemd dat dit een bestaand gebouw is dat een tweede jeugd krijgt. Door slim gebruik te maken van het bestaande potentieel is sleetse architectuur verheven tot een efficiënt en toch een aansprekend woongebouw. Licht- en geluidsnormen zijn gehaald door de open gevelstructuur optimaal te gebruiken. Inderdaad, een geslaagde casestudy voor binnenstedelijke transformatie.
