Categorie: Utiliteitsbouw

Stadskantoor Heerlen

Het Raadhuis in Heerlen heeft er een nieuw broertje bij. Een voormalig, aanpalend V&D-pand maakte plaats voor het nieuwe Stadskantoor Heerlen. Architect Luuk van Wijlick van Mecanoo zette met enthousiasme zijn tanden in dit project. “Wanneer je uit de regio komt, ben je extra gebrand om de stad wat moois terug te geven.”

Van ‘groen monster’ tot een modern stadskantoor met multifunctionele publiekshal en gemeentekantoren. “Het contrast kan niet groter,” vertelt Van Wijlick. Wijzend en druk gebarend loopt hij door de nieuwe publiekshal. Opdrachtgever gemeente Heerlen kwam met de eis om een ‘fris’ gebouw te maken dat uitnodigt om te bezoeken. Daarnaast moest er een verbinding komen tussen het naastgelegen -door architect Frits Peutz ontworpen- Raadhuis uit 1942. Een eervolle opdracht voor Mecanoo. “Ik kom uit de regio. Bovendien studeerde ik in Heerlen. Qua lesstof kon ik als architectuurstudent ook echt niet om het gebouw van Peutz heen. Een icoon. Ik verbaasde mij altijd al over het grote verschil tussen beide gebouwen. Een hoog, log pand in een mintgroene kleur met een slechte gevelafwerking. De locatie presenteerde zich als een L-vorm waarin wij al het volume kwijt moesten. Het lange einde van de L liep echter dood. Een rationeel vierkant ontwerp met een extra verdieping was de oplossing.”

Eyeopener

De hoofdentree van Stadskantoor Heerlen bevindt zich aan de Geleenstraat. Logischerwijs ontwierpen Van Wijlick en zijn team de publieke functies van de publiekshal op de begane grond. Het programma omvatte daarnaast een callcenter, kantoren, een vergadercentrum, een ondernemershuis en samenwerkingsruimtes. De kantoren zijn gevestigd vanaf de tweede verdieping door middel van een vide verbonden met het publieke gebied. Het ontwerp benut de niveauverschillen in het terrein. Een deel van het gewenste volume is ondergebracht in de kelder van het voormalige stadskantoor en langs de verbindende as met het oude Raadhuis. Het stoeien met de volumes bleek een lastige legpuzzel. De gouden ingeving kwam na het bestuderen van een oud boekwerk van Peutz. “Bij ons op kantoor lag een zeldzaam naslagwerk. Toen wij het doorbladerden, stuitten wij op schetsen van een oude gedachteniskapel op dezelfde locatie als de nieuwbouw. Opeens zagen we op die schets hoe het Raadhuis tot zijn recht kwam. Door simpelweg een lager volume te gebruiken dan de gemeente voorschreef. Dat was een eyeopener. De schets die hieruit voortvloeide, werd het uiteindelijke ontwerp.”

Verbinden

Nu de puzzel tussen de niveauverschillen en de volumes was gelegd, restte nog het vraagstuk over de verbinding tussen de nieuwbouw en het Raadhuis. Wie het Raadhuis betreedt, kan niet om de monumentale trap bij de entree heen. Het grootste gebaar dat Peutz hier maakte. De daarachter gelegen trap en vergeten opslagruimte lagen precies in de verlengde as van de publiekhal van het Stadskantoor Heerlen. Het ideale vertrekpunt voor Mecanoo. “Dit was in het ontwerp van Peutz een belangrijke as omdat hierboven de burgemeesterskamer en raadzaal liggen. Door die as door te trekken en daar het hele programma aan te rijgen, ontstond een sterk concept. Een achteraf logische oplossing voor een complex probleem.”

Optimaal daglicht

Mecanoo baseerde de raamkaders van het Stadskantoor Heerlen op de traditionele Zuid-Limburgse bouwmethode. Natuurstenen openingen met diepe en afgeschuinde dagkanten. Van Wijlick gebruikte de raamkaders om de MasterLine 8-profielen van Reynaers Aluminium weg te detailleren. Dit op advies van gevelbouwer Van Hoesel Aluminium. “Voor de gevel deden we maar liefst vijftig studies. We zochten naar de perfecte balans tussen volume en transparantie. Daarnaast moesten de ramen goed te onderhouden zijn en energiezuinig. Het koelen van een gebouw kost het meeste energie. Dat betekent dat je het zonlicht buiten moet houden. Door de ramen diep in de schil te leggen, ontstond er een natuurlijk afdak. Dit houdt veel zonlicht tegen. Aan de noordkant maakten we juist een afgeschuinde dagkant zodat er meer daglicht binnenkomt. Hierdoor heb je weer minder kunstlicht nodig. We waren op zoek naar een superslank profiel met draaikiepsysteem. Reynaers Aluminium kon dit als enige leveren.”

Echo’s van Peutz

Gevraagd naar Van Wijlicks inspiratiebronnen is hij helder. Voor hem is de locatie vaak leidend voor het uiteindelijke ontwerp. Bij veel vraagstukken vond hij de oplossing bij Peutz. Zo ook bij het gebruik van de steensoorten. In het oude Raadhuis paste Peutz aan de buitenzijde Brauvilliers toe. Een zandkleurige natuursteen uit de omgeving van Nancy. Aan de binnenzijde zijn wanden van wit gekeimde baksteen geplaatst. Van Wijlick baseerde zijn ontwerp voor het Stadskantoor hierop. “We voegden een kleine twist toe door de steenkeuze precies om te draaien. De binnenwanden van het Stadskantoor Heerlen hebben de warme uitstraling van de natuursteen travertin. De buitenzijde bestaat uit gekeimd wit baksteen. Een subtiele referentie naar het verleden. Op die manier is het Limburgse architectuurerfgoed van Peutz nooit ver weg.”

Voor de gevel deden we maar liefst vijftig studies. We zochten naar de perfecte balans tussen volume en transparantie. Daarnaast moesten de ramen goed te onderhouden zijn en energiezuinig.

Luuk van Wijlick - Mecanoo

Stadskantoor Heerlen is één van de vier genomineerden voor de Reynaers Projectprijs 2024. Benieuwd naar de andere drie finalisten? Ontdek ze hier.

Stadskantoor Heerlen in twintig minuten

In deze podcast gaan we in gesprek met de architect over het project. Luuk van Wijlick vertelt over zijn visie in het ontwerp en de uitdagingen die hij tegenkwam.