KJC Heliomare & MFS Heemskerk

Voor ruim 500 kinderen van 0-20 jaar met een beperking biedt het nieuwe Kinder- en Jeugdcentrum Heliomare in Heemskerk onderwijs, revalidatie, sport en beweging. Een bijzondere combinatie van functies, die hier voor het eerst onder één dak zijn samengebracht. Dit is mede mogelijk door de integratie van een gemeentelijke Multifunctionele Sportaccommodatie in het complex. Architect Marlies Rohmer wist al deze functies op een slimme manier te combineren in een robuust en toch uitnodigend gebouw.

De locatie - De Velst – ligt aan de oostkant van Heemskerk, een buurt uit de jaren ’60, waar door het vertrek van enkele scholen een inbreidingslocatie ontstond. De herstructurering van het plangebied voorziet in een parkachtige omgeving, waarin woningbouw komt rond het nieuwe gebouw van Heliomare. Behalve de renbaan aan de westkant van het KJC, komen er diverse speelvoorzieningen rond het gebouw.

Aan alle kanten zijn er parkeerplaatsen, om het halen en brengen van de kinderen te vergemakkelijken. Ook is er ruimte gereserveerd voor een uitbreiding van Heliomare. Dat komt goed uit, want na 1 jaar gebruik blijkt het succes en de aantrekkingskracht van dit unieke gebouw zo groot, dat het nu al bijna uit zijn voegen barst. Naast de ruim 500 cliënten werken er ongeveer 200 mensen (130 fte) in het gebouw en dat aantal groeit.

Alzijdig en laagdrempelig

Architect Marlies Rohmer licht haar ontwerp toe: “Heliomare is een alzijdig gebouw, alle vier de gevels hebben een eigen kenmerkende vormgeving en in elke gevel zitten entrees. Naast gewone schoolfuncties zijn in het complex ook een revalidatiekliniek, sport- en bewegingsruimten en een hydrotherapie bad geïntegreerd. Iedere functionaliteit heeft een eigen domein met een eigen entree. De plaza is het centrale ontmoetingspunt voor het personeel, bezoekers en de kinderen.” In de plaza zijn vergaderruimtes en er is een dubbelhoog restaurant, van waaruit je zicht hebt op de entrees en alle domeinen. De sportvoorzieningen liggen aan de noordkant van de plaza en de overige ruimten aan de zuidkant rond een patio.

Speciaal onderwijs

In de plaza is ook een semiprofessionele restaurantkeuken waarin leerlingen van het Voortgezet Speciaal Onderwijs maaltijden bereiden en serveren voor het restaurant. Het KJC biedt een gevarieerde leeromgeving met een leerbedrijf om jongeren voor te bereiden op de overstap naar de arbeidsmarkt.

Op de begane grond is het Voortgezet Speciaal Onderwijs gelegen (VSO). Het Speciaal basisonderwijs (SO) is gelegen op de verdieping. Rohmer verklaart waarom: “We wijken hier af van de traditionele indeling met de jongere kinderen op de begane grond en de oudere jeugd op de hogere verdiepingen. Het voordeel van de omkering is, dat de jonge kinderen nu veilig buiten kunnen spelen op beschutte speeldaken.” Ook de vroegbehandeling van peuters is op de verdieping gesitueerd en heeft een eigen speelruimte buiten.

Spelend revalideren

De materialen op de speeldaken dagen uit om te bewegen en worden ook gebruikt voor revalidatiedoeleinden. Zo hebben de kinderen tijdens therapie het gevoel dat ze lekker aan het spelen zijn. Heliomare is ervan overtuigd dat je spelenderwijs soms meer bereikt dan binnen een therapiesetting.

In de polikliniek op de verdieping wordt revalidatietherapie gegeven. De wachtruimte van de kliniek heeft ramen aan de gevel en daklichten. Dit vergroot het gevoel van ruimtelijkheid en oriëntatie. De behandelkamers zijn zo transparant mogelijk, de kinderen kunnen vast naar binnen kijken voor het onderzoek start. Dat maakt het wachten minder eng of spanningsvol.

Ruimte à la carte

Marlies Rohmer heeft een slimme en flexibele hoofdopzet gemaakt die allerlei vormen van dubbelgebruik faciliteert. Naast reguliere ruimtes en gangen zijn er grote en kleine nissen en hoeken, die multifunctioneel gebruikt kunnen worden. Veel kinderen verplaatsen zich in rolstoelen, daarom bedacht de architect een routing met opbergplekken voor rolstoelen en andere hulpmiddelen uit het zicht. “In het bouwdeel met voorzieningen voor peuteropvang, onderwijs en revalidatie heb ik rondgaande gangen ontworpen, zodat de kinderen rondjes kunnen rijden. In plaats van een brede gang van 3.60 meter, heb ik twee parallelle gangen van 1.80 meter gemaakt, met daartussen een zone met opbergplekken en zit- en werknissen. Ik noem dat een zone à la carte. Ik snoep van alle lokalen, therapie- en kantoorruimtes een klein stukje af. Die vierkante meters bundel ik samen tot die extra ruimtes à la carte, die een functie kunnen krijgen waar op dat moment het meeste behoefte aan is”, legt Rohmer uit. “We wilden geen ‘tilliftensfeer’, maar een zo gewoon mogelijk gebouw. Veilig, toegankelijk en uitnodigend zoals elke school, maar ook speciaal waar nodig, het is tenslotte een voorziening voor kinderen met een lichamelijke, verstandelijke, meervoudige of sociaal-emotionele beperking.”

Sportvoorzieningen

Vier NOC*NSF sportzalen en het zwembad zijn geclusterd. Deze multifunctionele sportaccommodatie (MFS) heeft een eigen constructieprincipe en dynamiek en staat geluids- en gebruikstechnisch los van de rest van het gebouw. Overdag worden de sportzalen zowel door basisschoolleerlingen uit de omgeving als door het KJC gebruikt. ’s Avonds kunnen lokale sportverenigingen gebruik maken van het sportcentrum. De sportzalen kunnen 2 aan 2 worden samengevoegd. De grote ronde ramen in het zwembad en de sportzalen bestaan uit aluminium profielen in bronskleur, gevuld met isolatieglas dat weer is voorzien van een matte folie. Zo komt er gefilterd daglicht binnen, zonder dat je naar binnen of buiten kunt kijken. In het zwembad is een getoogd plafond met een lichtstraat, dat nog meer daglicht binnen brengt.

Eigenzinnige gevels

Een patroon van gele ruitvormen op een bruine achtergrond kenmerkt de bakstenen gevels rondom het gebouw. Met het oog op vervuiling verloopt het metselwerkpatroon van onder naar boven van donker naar licht. Eyecatchers zijn de grote ronde ramen in de noordgevel, die het sportcomplex van daglicht voorzien. Op meer plekken verlevendigen halve cirkelvormen de gevels.

Bij de oost- zuid- en westgevels verzacht een overstek met een terras eronder de overgang van binnen naar buiten. Het overstek verbetert tegelijkertijd het binnenklimaat van het schoolgebouw en maakt koeling minder noodzakelijk. De oost- en westgevels zijn op de verdieping voorzien van vensters met verticale vinnen, die zoninstraling grotendeels voorkomen.

De ramen en deuren zijn gevat in aluminium profielen. Rohmer over haar keuze: “Met aluminium kun je alle vormen maken, zoals die cirkels in de noordgevel. De bronskleur van de vensters sluit mooi aan op de gevelpanelen en het metselwerk. Ze zijn onderhoudsarm en bieden een goede geluids- en thermische isolatie.” Van Oorschot Aluminium heeft alle aluminium kozijnen geproduceerd en gemonteerd.

Tekst: Jacqueline Knudsen, Eisma Bouwmedia.

Foto's: Marlies Rohmer Architects & Urbanists.