Gebouw TR Eindhoven

De voormalige energiecentrale van Phillips op Strijp-T in Eindhoven is onlangs getransformeerd tot een bruisend bedrijfsverzamelgebouw waar creatieve vernieuwers een community vormen en elkaar inspireren. Daarom is Gebouw TR, de oude Philipsbenaming, ook omgedoopt tot Innovation Powerhouse. Atelier Van Berlo, Eugelink Architectuur en De Bever architecten maakten het ontwerp voor de transformatie. Het gebouw is leeggehaald, er zijn nieuwe verdiepingsvloeren rond een grote vide gemaakt en nieuwe daklichten en glaspuien brengen licht tot diep in het gebouw.

De voormalige energiecentrale is in vier fases gebouwd tussen 1953 en 1972 en leverde elektriciteit aan de Philips fabrieken op Strijp R, S en T. De centrale is een typisch voorbeeld van fabrieksarchitectuur uit de wederopbouwperiode. In de laagbouw stonden de turbines en de generatoren en in de hoogbouw de stoomketels. Direct daarachter staan twee 76 meter hoge schoorstenen voor afvoer van de rookgassen. De ketels werden eerst op kolen gestookt en later op olie en gas. Door die wijziging waren de hoge kolenstortkokers bij de laatste twee fases niet meer nodig. Werd in de derde fase de hoogbouw nog wel uitgevoerd, in 1972 besloot men alleen het noodzakelijke lagere volume te bouwen, waardoor het oorspronkelijke ontwerp van architect C. Last uit 1953 onaf bleef.

Initiatiefnemer VanBerlo
Designbureau VanBerlo herkende al vroeg de potentie van dit iconische gebouw. Naast nieuwe huisvesting voor hun eigen kantoor, zag VanBerlo een toekomst voor het gebouw als powerhouse voor innovatieve ontwerp- en technologiebedrijven. Deze visie op co-creatie en innovatie vormde een belangrijk uitgangspunt voor het transformatieontwerp, naast behoud en versterking de architectonische kwaliteiten van het gebouw.

In 2011 vroeg Ad van Berlo architect Margriet Eugelink om te onderzoeken hoe je zo’n programma in de energiecentrale zou kunnen integreren. Eugelink: “Het gebouw bestond uit hoge ruimtes met enorme turbines erin. Buiten de begane grond en de eerste verdieping waren er geen verdiepingsvloeren. Er was wel een trappenhuis vanwaar er loopbruggen naar platforms liepen. Het gebouw bestond uit een robuuste betonconstructie waaraan stalen hijsbalken en betonnen stortkokers bevestigd waren. Daar waar nodig voor het onderhoud en de bediening van de machines, waren in de bakstenen gevels stalen vensters aangebracht.”
Het gebouw was sinds 2011 van de gemeente en na een ingewikkelde asbestsanering door gemeente, saneringsbedrijf Horyon en Geva Vastgoed, verkoopt de gemeente gebouw TR aan Geva voor herontwikkeling.

Ontmoeten en inspireren
In 2015 maken drie architecten in opdracht van Geva een ontwerp voor de transformatie: Janne van Berlo (Atelier Van Berlo), Margriet Eugelink (Eugelink Architectuur) en Stefan de Bever (De Bever Architecten). Janne van Berlo: "Ruggengraat van ons ontwerp is de centrale vide met een 50 meter lange lichtstraat, waardoor veel licht binnenvalt en je de hoogbouw kunt zien. De lichtstraat brengt levendigheid in de voorheen donkere kern en zet de zware betonstructuren in de spotlights." Rond de vide zijn diverse ontmoetingsplekken, er is ruimte voor exposities en evenementen zoals de Dutch Design Week en er is een koffiebar en een restaurant. Hier kunnen mensen uit verschillende disciplines elkaar ontmoeten en inspireren. De ruwe betonnen constructie en de stalen hijsbalken geven de centrale open ruimte een ruig industrieel karakter. De bekistingsstructuur en oude verflagen zijn intact gebleven, alleen grote beschadigingen zijn hersteld of vervangen.

Transparantie
Janne van Berlo: "Om ontmoeting tussen bedrijven te stimuleren zijn de wanden rond de vide zo transparant mogelijk gehouden. Bij de vergaderkamers van Designbureau VanBerlo hebben we toch ook dichte vlakken naar de vide gemaakt. Hiertegen hangen in de kamers videoschermen. VanBerlo wil enerzijds openheid en uitwisseling, maar anderzijds geen inkijk op soms nog geheime ontwerpen.

De recente vijfde fase voltooit het ontwerp van C. Last uit 1953. Janne van Berlo: “Het oorspronkelijke ontwerp was symmetrisch. De laatste stramienen zijn nooit gebouwd omdat ze tijdens de ingebruikname niet meer nodig bleken voor het opwekken van energie. Geïnspireerd door de originele tekeningen hebben we deze twee stramienen nu alsnog voltooid in de vorm van een open stalen structuur met een verticale buitentuin.” Hierin zijn terrassen, een glazen lift en noodtrappen aangebracht. Deze stalen uitbouw volgt in contouren en ritmiek het originele ontwerp. Stefan de Bever vult aan: “Aan de noordwestkant wordt de symmetrie voltooid door een moderne glazen uitbouw. Met SL 38 profielen van Reynaers heeft V.P.G. Aluminium Kozijnen hier een strak gedetailleerde pui in aluminium en glas gerealiseerd. De kantoren hebben zo een geweldig uitzicht, onder andere op Strijp S.”

Extra vloeren
De overige ingrepen zijn subtiel gehouden om het originele industriële karakter te behouden en versterken. Zo zijn de gevels van de laagbouw voorzien van isolatie, nieuw metselwerk en gedeeltelijk nieuwe kozijnen met bijna onzichtbaar weggewerkte profielen. Op andere plekken zijn de stalen ramen gehandhaafd, zoals op de tweede verdieping van de laagbouw en de 5e verdieping van de hoogbouw.

Op verschillende plaatsen zijn bestaande stalen en betonnen kolommen gebruikt om nieuwe betonvloeren te dragen, Aan de zuidzijde zijn nu 3 lagen, aan de noordzijde 5 en in het smalle middendeel 8 lagen. In de 5 meter brede middendeel hangen op 28 meter hoogte de betonnen kolenstortkokers. Deze zijn doorgebroken, met elkaar verbonden en voorzien van lichtopeningen ten behoeve van kantoorruimte. De laag daarboven, de 7^e verdieping, wordt gebruikt voor indoor farming 2.0. Seven Steps to Heaven kweekt hier kruiden onder paars ledlicht met een constante warme luchtstroom. Alle andere ruimtes zijn inmiddels ook verhuurd aan innovatieve creatieve bedrijven.

Vervolg
Strijp-T wordt nu als Innovatie District ontwikkeld wordt. TQ, het gebouw direct achter TR is nu in ontwikkeling en zal ruimte bieden aan innovatieve productiebedrijven die meer ruimte nodig hebben. Met een oude luchtbrug wordt TQ met TR verbonden. Het is de bedoeling dat de nog in gebruik zijnde energiecentrale ten westen van TR verkleind wordt. In gebouw TR komt dan ook aan de westzijde een entree, die aansluit op de centrale binnenstraat, en beter bereikbaar is vanaf Strijp-S.  

Tekst: Jacqueline Knudsen, Eisma Bouwmedia.