Openbare bibliotheek Deventer

De nieuwe openbare bibliotheek aan de Stromarkt in Deventer is eigentijds in vormgeving en materialisering, maar voegt zich met grote vanzelfsprekendheid in zijn historische context. Dat is een grote verdienste van het ontwerp van BiermanHenket architecten voor dit toch wel grote volume. Met grote glazen puien opent het nieuwe bibliotheekgebouw zich uitnodigend naar de stad.

Sinds de opening in september 2018 wordt de nieuwe bibliotheek aan de Stromarkt platgelopen door Deventenaren van alle leeftijden. De 500 zitplekken zijn allemaal bijna dagelijks bezet. En dat was precies de bedoeling. Janneke Bierman van BiermanHenket architecten: “Het moet een aantrekkelijk gebouw zijn voor jong en oud, een laagdrempelige plek voor ontmoeting, studie en literaire activiteit. Daarom hebben we het gebouw open gemaakt naar alle kanten, met een gezellig café-restaurant op de begane grond. We hebben de trap met opzet niet direct na de entree geplaatst, zodat mensen wat langer op de begane grond blijven hangen. Langs de voorgevel loopt een brede uitnodigende eikenhouten trap naar de twee verdiepingen van de bibliotheek.” 

Ingebed in historische context
In hoogte, geleding en materialisering heeft de architect de nieuwe bibliotheek goed inpast in het historische centrum van de stad: “Het vervangt een bankgebouw van eind jaren ’60, dat door het fijne grid van betonnen kolommen niet herbruikbaar was voor de nieuwe bibliotheek, want hiervoor was een open plattegrond gewenst. De kelders zijn wel behouden en de kolommen van de nieuwbouw zijn deels op de bestaande kelderkolommen geplaatst en deels op nieuwe schroefpalen. 

Het nieuwe volume is 15,5 meter hoog en volgt min of meer de contouren van het bankgebouw, alleen aan de oostkant loopt de nieuwbouw verder door dan de voorganger. Hierdoor bestaat de L-vormige Stromarkt nu uit twee heldere stedelijke ruimtes. De hoge platanen op de Stromarkt konden gelukkig wel behouden blijven.”

Het beroemde 12e eeuwse buurpand, het oudste nog bestaande stenen huis van Nederland, was ooit de Proosdij en is nu gedeeltelijk geïncorporeerd in de bibliotheek. In dit monument zijn nu een stilteruime, een expositieruimte en kantoorruimte. Pronkstuk van de aangrenzende openbare Proosdijtuin is een eeuwenoude beukenboom. 

Glas en keramiek
De langsgevels bestaan voor een aanzienlijk deel uit stalen vliesgevels. Het glas is gevat in slanke aluminium profielen van Reynaers en door gevelbouwer Alkondor bevestigd op de stalen constructie direct achter de gevel. Andere geveldelen zijn bekleed met keramische panelen. “Die panelen hebben we speciaal voor dit gebouw ontworpen in zes varianten. We hebben de kleur okergeel gekozen omdat die veel voorkomt in de bebouwing van Deventer. De elementen hebben een verticale belijning, met een afwisseling van gladde ribben en banen met twee verschillende kamstructuren.” 

In de gevelvlakken met keramische panelen zijn ramen uitgespaard in strakke aluminium kaders in verschillende maten. Bijzonder zijn grote overhoekse ramen op twee hoeken van het gebouw. In de entreegevel zijn smalle gevelopeningen over twee verdiepingen gemaakt. Dankzij verdiepinghoge stalen vakwerken op de verdieping is het grote overstek boven de
entree mogelijk.

Ruimtelijk en licht
De begane grond heeft een open plattegrond en is daardoor flexibel in te richten. Het is een doorlopende ontmoetingsruimte, die ook wordt gebruikt voor workshops, debatten en lezingen. Nabij de entree is een café-restaurant gelegen. De zuidgevel aan de Proosdijtuin is grotendeels van glas. Langs deze gevel is een vide die uitmondt in een glazen verbindingsstuk, dat optisch zorgt voor afstand tussen de nieuwbouw en de oude proosdij, die nu fysiek zijn verbonden. 

De brede trap en een vide aan de noordkant biedt een zichtlijn tot en met de tweede verdieping. Ook hier zijn vides en brengen daklichten veel daglicht naar binnen. Via vides, trappen en ramen zijn er overal spannende doorkijkjes door de bibliotheek en naar buiten. Op de tweede verdieping bieden glazen puien en een groot hoekvenster weidse panorama’s over de oude binnenstad. 

Van auditorium tot smartlab
Buiten de reguliere bibliotheekfuncties (zoeken, lenen en lezen) is de nieuwbouw uitgerust voor veel meer activiteiten. Zo is er in de kelder o.a. een huiskamerbioscoop en een auditorium met 80 zitplaatsen. Verder is er een boekenarchief en een fietsenstalling voor het personeel. “Om het ondergrondse auditorium een aangename hoogte te geven, is de begane-grondvloer 1 meter hoger aangebracht. We hebben op deze locatie sowieso te maken met hoogteverschillen: vanaf de entree loopt het vloerniveau richting Proosdij geleidelijk 1 meter op”, legt Bierman uit.
Op de begane grond en verdiepingen is er een grote variëteit aan overleg-, chill-, en studieplekken: in de monumentale stilteruimte, aan eettafels, in losse fauteuils, aan hoge en lage tafels, in zit- en lignissen, op krukjes, op de tribunetrap, in vensterbanken, aan lange tafels aan de vides, aan werkbanken en speeltafels, in de tuin en op het dakterras. 

En natuurlijk staan er kasten met boeken, films en muziek. Deze moderne boekenkasten zijn transparante raamwerken, die soms gevuld zijn maar ook vaak doorzichten bieden. 

De kantoorruimtes zijn geconcentreerd in de zuidwestkop op de 1e verdieping van de nieuwbouw en op de 1e en 2e verdiepingen van de Proosdij.
Op de bovenste verdieping is een smartlab ingericht waar het maken centraal staat, inclusief 3D printers en werkbanken. Aansluitend aan het lab biedt het dakterras een spectaculair uitzicht over het oude stadscentrum. 
Er is slechts een minpunt volgens Bierman: “Een doorn in het oog vind ik het woud aan fietsen voor de deur. De vernieuwing van de inrichting van de buitenruimte moet nog gerealiseerd worden, waardoor er een groot gebrek is aan ruimte voor de deur en een goede fietsenstalling. Ik hoop dat de inrichting niet te lang op zich laat wachten.”

Tekst: Jacqueline Knudsen, Eisma Bouwmedia.